Google DeepMind ve University of Nottingham’dan araştırmacılar tarafından geliştirilen Aeneas, Latince yazıtları bağlama oturtmak, eksik parçaları tamamlamak ve yazıtların hangi dönem ve bölgede yazılmış olabileceğine dair öngörüler sunmak için tasarlandı.

Yüzyıllardır tarihçiler, Roma İmparatorluğu’na dair yazıtları anlamlandırmak için yalnızca kendi bilgi ve sezgilerine güvenmek zorundaydı. Ancak yazıtlar yer değiştirdiğinde, yoğun kısaltmalarla yazıldığında veya tarih içermediğinde bu süreç ciddi şekilde zorlaşıyordu. Cambridge Üniversitesi’nden ünlü klasikler profesörü Mary Beard’in ifadesiyle, bu tür analizler çoğu zaman “önsezilere” dayanıyordu.

Aeneas ise bu tabloyu değiştirmeye aday. Nature dergisinde yayımlanan araştırmaya göre Aeneas, 176 binden fazla Latince yazıt içeren dev bir veri tabanını tarayarak benzerlikleri tespit edebiliyor ve yazıtların yaklaşık konumunu ve tarihini 13 yıl hata payıyla tahmin edebiliyor. University of Nottingham’dan tarihçi ve epigraf Dr. Thea Sommerschield, “Antik yazıtlar geçmiş medeniyetlere dair nadir ve doğrudan ipuçları sunar ama çoğu zaman eksik parçalardan ibarettir. Aeneas, binlerce yazıt arasında isim, ifade ve formül benzerliklerini tespit ederek kayıp bilgileri yeniden kurmamıza olanak tanıyor” diyor.

Aeneas, Google Deep Mind (Kaynak - deepmind.google)

Öne çıkan örneklerden biri, Almanya’daki Mogontiacum’dan (günümüz Mainz) bir adak sunak yazıtına dair. Aeneas, bu yazıtın, aynı bölgeden daha eski bir sunaktan etkilenmiş olduğunu ortaya çıkardı. Bu bağlantı, yalnızca yapay zekanın fark edebileceği dilsel benzerlikler sayesinde kuruldu. Testlerde 23 tarihçinin yüzde 90’ı Aeneas’ı araştırma için güçlü bir başlangıç noktası olarak değerlendirdi. Ancak en iyi sonuçların tarihçiler ve Aeneas birlikte çalıştığında elde edildiği vurgulanıyor. Yani Aeneas insan uzmanlığının yerini almasa da, güçlü bir yardımcı rol üstleniyor.

Aeneas (Kaynak - Qwen AI Fans)

Aeneas yalnızca bağlam sunmakla kalmıyor; aynı zamanda zarar görmüş metinleri de restore edebiliyor. Örneğin, Sardinya’da bulunup şu anda Metropolitan Museum of Art’ta sergilenen bir bronz askerî diploma parçasındaki eksik bölümler, Aeneas’ın önerileriyle tamamlandı.

Model, özenle dijitalleştirilmiş 16 milyondan fazla karakter içeren Latin Epigrafik Veri Seti’ni kullanıyor. Araştırmacılar, sistemin görsel verilerle de çalışabildiğini ve papirüslerden antik sikkeler gibi farklı medyalara uygulanabileceğini belirtiyor.

Proje, Google DeepMind ve University of Nottingham öncülüğünde; Oxford, Warwick ve Atina Ekonomi Üniversitesi’nden araştırmacılarla birlikte yürütüldü.