Hong Kong, her yıl sanat dünyasının kalbinin attığı bir merkez haline geliyor. Şehrin en prestijli etkinliklerinden biri olan Art Basel Hong Kong, bu yıl 42 ülke ve bölgeden 240 galeriyi ağırladı. Fuar, Asya-Pasifik bölgesinin güçlü katılımıyla hem bölgesel hem de uluslararası çağdaş sanatın en iyi örneklerini bir araya getirdi. Özellikle bu yıl, Para Site ile yapılan işbirliği çerçevesinde düzenlenen Uzayda, Her Zaman Gece başlıklı film programı büyül ilgi gördü. Singapurlu sanatçı Ho Tzu Nyen'in film sanatı da şehrin film kültürüne bir övgü olarak M+ cephesinde sergilenen ve algoritmalarla sürekli değişen yerleştirmesi, teknolojinin sanattaki yaratıcı potansiyelini gözler önüne serdi.

Fuarın dijital sanat alanındaki öne çıkanlarından biri, küratör Alexie Glass-Kantor’un Encounters bölümünde yer alan tamamen dijital koridoru Charge. Bu alanda, dijital ve fiziksel dünyalar arasındaki sınırları keşfeden Jon Rafman, Frank Wang Yefeng, Alison Nguyen ve Lu Yang’ın sürükleyici yerleştirmeleri sergilendi.. Ayrıca, dijital üretim ve sergileme araçlarını ustalıkla harmanlayan Mak2, Emma Webster ve Miao Ying gibi sanatçıların eserleri, teknolojiyle sanatın kesişim noktasını işaret etti. Sürükleyici video oyun enstalasyonlarından holografik projelere kadar uzanan bu disiplinlerarası çalışmalar, güncel sanatın yeni ifade biçimlerini deneyimlemek isteyenler için kaçırılmayacak bir fırsat sundu.

Gelin, bu yıl Art Basel Hong Kong’da öne çıkan isimlerden Jon Rafman ve Lu Yang’ın sanat pratiklerine yakından bir göz atalım. Dijital ve geleneksel medyayı yenilikçi biçimlerde birleştiren bu iki sanatçı, teknoloji, kimlik, ruhsallık ve insan deneyimi gibi temaları cesur ve çarpıcı eserlerle ele alıyor. Rafman’ın sürükleyici dijital enstalasyonları ve Lu Yang’ın Budist felsefeyle harmanlanan multimedya çalışmaları, hem zihin açıcı hem de görsel anlamda büyüleyici bir sanat deneyimi sunuyor.

MTV'den Yapay Zeka Çağına: Jon Rafman

Jon Rafman (Fotoğraf - Petri Virtanen)

“Rafman’ın çalışmaları, sanal bir dünyanın takıntılarla, aşırı cinsellikle ve şiddet fantezileriyle dolu yapısını şiirsel bir dille ele alıyor. Ancak bu dünyanın arka planında, gerçek hayatlarımızda ve gelecek neslin zihinlerinde giderek daha yaygın hale gelen yalnızlık ve melankoli de yer alıyor.”

Sergey Harutoonian, Kunstverein Hannover Küratörü, 2020

1981 Montreal doğumlu Jon Rafman, çağdaş dönemde teknoloji ile kimlik arasındaki ilişkiyi keşfediyor. Video oyunları, “Deep Web” olarak bilinen internetin derinliklerindeki alt kültürler ve fetiş topluluklarından ilham alan Rafman, görüntü ve metinleri toplayarak duyusal deneyimlere dönüştürüyor. Video, fotoğraf, enstalasyon, heykel ve sanal gerçeklik gibi disiplinler arası bir pratiğe sahip olan sanatçı, Post-İnternet çağında bilinç, arzu ve hafıza üzerine sorular soran hicivsel anlatılar oluşturuyor. Dijital bir flâneur (gezgin) olarak, son on yıllarda dijital ve gerçek dünya arasındaki ayrımın çöküşünü inceliyor.

Rafman’ın çalışmalarında merkezi bir unsur, bizi kendimizden ve çevremizden uzaklaştıran araçları, sanat ve güzellik deneyimi hizmetine sunmaktır. Sanatçı, makinenin ilgisiz gözünün ve insanın anlam yaratma dürtüsünün arasındaki gerilimi yakalamaya çalışıyor. ORDET’te ilk kez sergilenen bu yeni resim serisinde, yapay zeka destekli bir klip yönlendirmeli difüzyon algoritması, estetik bir deneyime yöneltiliyor. Bu yapay zeka destekli resimler, her şeyin algoritmalar tarafından aracılık edildiği bir dünyayı yansıtıyor; ancak melankolik, şaşkın ve nostaljik bir etkiyle bu sınırlardan sıyrılıyor. Rafman, internetteki görüntüleri dijital unutulmuşluktan kurtarıyor. Makine, bu görüntüleri soğukkanlı bir tarafsızlıkla sindirip yeniden yaratmaya çalışıyor; fakat üretilen görüntülerin kusurları ve orijinallerine olan benzemezliği, izleyicide yeni dolaşım ve estetik zevk olasılıkları uyandırıyor.

Jon Rafman, You Are Standing In An Open Field Seashore (Fotoğraf - arsenalcontemporary.com)

Bu benzememe ve yeniden harmanlama süreci, algoritma tarafından üretilen görüntüler tuvale aktarıldığında daha da çarpıcı bir hale geliyor. Süreç, kasıtlı olarak kusurlu ve belli bir rastlantısallık derecesine dayanıyor. Rafman, görüntüleri dijital dünyadaki mükemmel kökenlerinden mümkün olduğunca uzaklaştırıp kaba ve dokunsal bir materyal dünyaya zorlamaya çalışıyor.

Charge bölümünde yer alan Jon Rafman’ın Signal Rot (2025) adlı enstalasyonu, televizyonu yapay zeka çağı için yeniden hayal ediyor. Melbourne merkezli Neon Parc tarafından sunulan bu çalışma, sonsuz bir müzik videosu, animasyon ve deneysel içerik akışı oluşturmak için yapay zeka teknolojisini kullanıyor. Rafman, MTV’nin altın çağından ilham alarak, bu nostaljik dönemi günümüzün hiperbağlantılı dünyası üzerinden yeniden yorumluyor. Sanatçının dijital estetik, hafıza ve teknoloji arasındaki sınırları sorgulayan sanatsal pratiği, Signal Rot’ta izleyicilere büyüleyici ve düşündürücü bir deneyim sunuyor.

Dijital Bir Avatarın Sanat Ekosistemine Yolculuğu: Lu Yang

Lu Yang (Fotoğraf- Dave Tacon & Polaris)

1980’lerde Çin’de doğmuş en dikkat çekici yeni medya sanatçılarından biri olan Lu Yang, Japon anime kültüründen, çağdaş Çin sanatından ve Japon elektronik pop müziğinden ilham alarak sinirbilim, cinsiyet akışkanlığı, ölüm ve din gibi temaları işleyen görsel ve tematik açıdan kışkırtıcı video eserler üretiyor. Tokyo ve Şanghay’da çalışmalarını sürdüren Lu Yang, çağdaş bir disiplinler arası sanatçı olarak kimlik, yaşam, teknoloji ve spiritüalite gibi temaları derinlemesine ele alıyor.

Sanat pratiği, Budist felsefesinden büyük ölçüde etkilenmiş olan Lu, multimedya çalışmalarında birey ve teknoloji arasındaki ilişkiyi, hayatın geçiciliğini ve insanın ruhsal arayışlarını araştırıyor. Sanatçının son yıllardaki önemli serilerinden biri olan DOKUSHODUKUSHI, Budist bilgelik anlayışını dijital kişiliği aracılığıyla güncel insanlık sorunlarına taşıyor.

Lu Yang, LuYang Vibratory Field, Kunsthalle Basel (Kaynak - gethercontemporary.com)

Lu Yang, anime, oyun kültürü ve bilimkurgu alt kültürlerinden de ilham alarak 3D animasyon, video oyun enstalasyonları, holografik projeler, canlı performanslar, sanal gerçeklik ve bilgisayar programlaması gibi farklı ortamları kullanıyor. Bilgisayar grafikleri (CG) teknolojisi ve oyun motorlarını yaratıcı araçlar olarak yoğun bir şekilde kullanan sanatçı, aynı zamanda bilim insanları, psikologlar, tasarımcılar ve müzik prodüktörleri gibi farklı disiplinlerden uzmanlarla iş birlikleri gerçekleştiriyor. Bu kapsamlı ve çok katmanlı yaklaşımıyla Lu Yang, güncel medya sanatının sınırlarını zorlayarak izleyicilere yenilikçi ve düşündürücü bir deneyim sunuyor.

Lu Yang, DOKU the Creator, 2025 (Fotoğraf- Mike Pickles & Art Basel)

Charge bölümündeki son eser, Lu Yang’ın DOKU the Creator adlı interaktif çalışması, yoğun şekilde teknolojileşmiş bir toplumda sanat ekosistemini sorgulayan bir deneyim sunuyor. Hong Kong’daki de Sarthe ve Sidney merkezli COMA galerileri tarafından sunulan bu eser, Lu Yang’ın 2020’den beri geliştirdiği dijital persona DOKU’nun videolarını bir LED duvarda sergiliyor. Eserin tamamlayıcı kısmı ise, DOKU’nun yaratıcısından bağımsız bir sanatçı olduğunu ima eden ürünlerle dolu bir pop-up mağaza şeklinde tasarlanmış. DOKU the Creator, sanat ve yaratıcının ilişkisi, sanatın değeri ve anlamı üzerine derin sorular yöneltirken, izleyicilere hem düşündürücü hem de eğlenceli bir deneyim vadediyor.

Kaynaklar

https://www.artbasel.com/stories/digital-artworks-art-basel-hong-kong

https://kostyal.com/artists/jon-rafman/

https://www.timeout.com/hong-kong/art/art-basel-hong-kong-2025

https://www.artbasel.com/hong-kong/encounters-2025/lu-yang